بر اساس گزارش روابط عمومی حج وزیارت قزوین غدیر خم از بزرگترین اعیاد شیعیان است و به آن عید الله اکبر و عید آل محمد (ص) نیز گفته می‌شود. این روز در ایران تعطیل رسمی و رسم است که شیعیان به دیدار سادات می‌روند و سادات نیز عیدی می‌دهند.
تاریخ عید غدیر خم ۱۴۰۲
تاریخ شمسی: جمعه، ۱۶ تیر ۱۴۰۲
تاریخ میلادی: ۷ جولای ۲۰۲۳
تاریخ قمری: ۱۸ ذیحجه ۱۴۴۴
ماجرای غدیر
پیامبر اکرم (ص) در سال ۱۰ هجری همراه با هزاران نفر برای به جای آوردن مناسک حج، از مدینه به طرف مکه حرکت کرد. از آنجا که این سفر، آخرین حج ایشان بود به حجة الوداع مشهور شد؛ وقتی اعمال حج پایان یافت، پیامبر (ص) همراه مسلمانان مکه را ترک و به طرف مدینه حرکت کردند، ۱۸ ذی‌الحجه به غدیر خم (رود و ناحیه‌ای میان مکه و مدینه) رسیدند در این مکان جبرئیل آیه تبلیغ را بر پیامبر (ص) نازل کرد و از جانب خداوند، به رسول خدا (ص) امرکرد تا حضرت علی (ع) را به عنوان، ولی و وصی بعد از خود، به مردم معرفی کند.
خطبه غدیر
بنابر روایات، رسول خدا (ص)، در غدیر خم مردم را گرد آورد و دست علی (ع) را بلند کرد تا همگان او را ببینند و فرمود: «ای مردم، آیا من از خود شما، بر شما بیشتر ولایت ندارم؟» مردم پاسخ دادند: «آری، ای رسول خدا.» حضرت فرمود: «خداوند ولی من است و من ولی مؤمنین هستم و نسبت به آنان از خود آنان بیشتر ولایت دارم. پس هر کس که من مولای اویم، علی مولای اوست.»
رسول خدا (ص) سه بار این جمله را تکرار کرد و فرمود: «خداوندا، دوست بدار و سرپرستی کن، هر کسی که علی را دوست و سرپرست خود بداند و دشمن بدار هر کسی که او را دشمن می‌دارد و یاری نما هر کسی که او را یاری می‌نماید و به حال خود رها کن، هر کس که او را وا میگذارد.»
سپس خطاب به مردم فرمودند: «حاضران این پیام را به غایبان برسانند.»
هزاران نفر در این ماجرای بزرگ حضور داشتند و با امام علی (ع) بیعت کرده و ولایت مداری امام علی (ع) را تصدیق کردند. همچنین شیعیان معتقدند آیه اکمال در همین روز نازل شده است که می‌فرماید: امروز، کافران از آئین شما، مأیوس شدند بنابراین، از آنها نترسید! و از من بترسید! امروز، دین شما را کامل کردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آئین شما پذیرفتم.
آیه تبلیغ
آیه تبلیغ از آخرین آیات نازل شده قرآن بر پیامبر (ص) است که طبق اآن پیامبر اسلام (ص) موظف شد پیامی را به مردم ابلاغ کند که اگر در رساندن آن کوتاهی کند، رسالت پیامبریِ خود را به انجام نرسانده است.
به اعتقاد شیعیان و برخی از اهل سنت، آیه در حجة الوداع و کمی قبل از ۱۸ ذی‌الحجه در سال دهم هجری نازل شده و موضوع آن پیام خلافت و وصایت امام علی (ع) است و پیامبر (ص) پس از نزول آیه، این امر الهی را انجام داد.
متن و ترجمه آیه ۶۷ سوره مائده
یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْکَ مِن رَّبِّکَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ ۚ وَاللَّهُ یَعْصِمُکَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْکَافِرِینَ ای پیامبر، آنچه را از جانب پروردگارت به تو نازل شده، ابلاغ کن؛ و اگر نکنی رسالتش را به انجام نرسانده‌ای. و خدا تو را از [گزند] مردم نگاه می‌دارد. بی گمان، خدا گروه کافران را هدایت نمی‌کند.
غدیر به چه معناست
واژه «غدیر» در لغت به چند معنا آمده است: «آبگیر»، «قطعه‌ای از آب» و «جای جمع شدن آب باران». غدیر خم در میان راه دو شهر بزرگ دنیای اسلام، مکه و مدینه، در محلی به نام «جُحفه» وجود دارد که در زمان رسول گرامی اسلام (ص) کاروانیان حج در آنجا از هم جدا می‌شدند و به طرف دیار خود می‌رفتند.درباره علت نام‌گذاری این مکان به غدیر خم، احتمالاتی داده شده مانند این‌که به اعتبار آب‌وهوای آن منطقه به این نام نامیده شده است.
آداب روز عید غدیر
در بیان ائمه علیهم السلام برای روز عید غدیر خم اعمالی مانند تحکیم بیعت با ولایت، تبریک گفتن، اظهار سرور و شادمانی، مصافحه یا دست دادن، آراستن و پوشیدن لباس نو، استفاده از بوی خوش، پیمان اخوت و برادری، احسان و انفاق، صله رحم، دیدار با مؤمنان، رفع حاجت مؤمنان، غسل کردن، تشکیل اجتماع در روز عید غدیر، دعا، روزه و عبادت، افطاری دادن، اطعام دادن، کمک به نیازمندان حتی با قرض کردن، هدیه دادن، زیارت، روزه، ذکر صلوات، وارد شده است.
حدیث در مورد عید غدیر
۱۰ دلیل بر اهمیت و فضیلت عید سعید غدیر از نظر معصومین
۱. اهمیت شناخت این روز
حضرت امام رضا (ع) فرمودند: «روز غدیر در میان اهل آسمان مشهورتر است تا میان اهل زمین… اگر مردم ارزش این روز را می‌دانستند، بی‌تردید فرشتگان در هر روز ده بار با آنان مصافحه می‌کردند.»
۲. برترین عید امت
امام صادق (ع) از پدران بزرگوارش نقل می‌کند که پیامبر (ص) فرمود: برترین عید امت من، عید غدیرخم است. روزی که خداوند تعالی دستور داد تا برادرم علی‌بن ابیطالب (ع) را به عنوان پرچم برای امت نصب کنم تا پس از من به واسطه او هدایت شوند، روزی که خدا دین را کامل و نعمتش را بر امت من تمام و اسلام را به عنوان دین آنها پسندید.
۳. غدیر، بزرگترین عید خدا
امام صادق (ع): عید غدیر، بزرگترین عید خدا است، خدا هیچ پیامبری را مبعوث نکرده مگر آنکه این روز را عید قرار داده و احترام آن را نگه داشته است. نام این روز در آسمان «عهد معهود» و در زمین «روز پیمان گرفته شده و جمع مشهود» است.
۴. عدم امکان شمارش فضائل غدیر
حضرت امام رضا (ع): اگر از طولانی شدن کلام کراهت نداشتم، از فضیلت این روز و عطای الهی برای کسانی که معرفت به آن دارند، آنقدر بیان می‌کردم که به شمارش در نیاید.
۵. روز چشم روشنی اهل بیت (ع)
دعای عید غدیر به روایت شیخ مفید: بار الها! همان‌گونه که این روز را بزرگترین عید خویش قرار داده‌ای، آن را در آسمان «عهد بسته شده» و در زمین «پیمان گرفته شده» و «اجتماع مورد سوال» نامیدی، بر محمد و خاندانش درود فرست و چشم ما را به آن روشن نما و ما را به آن سامان بخش و ما را از سپاسگزاران بر نعمت‌هایت قرار ده، ای مهربان‌ترین مهربان‌ها.
۶. شهرت آسمانی عید غدیر
حضرت امام رضا (ع): روز غدیر در آسمان‌ها مشهورتر است تا زمین!
۷. سفارش پیامبران
امام صادق (ع): پیامبر (ص) به امیرمؤمنان(ع) سفارش کرد این روز را عید قرار دهد؛ چنان که پیامبران به جانشینان خود سفارش می‌کردند که این روز را عید بگیرند.
۸. پاداش هشتاد ماه عبادت در روز عید غدیر
سید بن طاووس فرموده: شیخ صدوق، شیخ مفید و شیخ طوسی هر سه با سند از امام صادق (ع) نقل کرده‌اند که حضرت فرمود: عمل (کار نیک و عبادت) روز غدیر - هجدهم ذی‌الحجه برابر با عبادت هشتاد ماه است.
۹. پاداش خرج کردن در عید غدیر
امام صادق (ع): یک درهم خرج کردن در روز غدیر برابر است با صد هزار درهم - و بنا بر نقلی یک میلیون درهم - در بقیه اوقات است.
۱۰. گرامی‌ترین روز سال
امام صادق (ع): شاید فکر کنی که خدا روزی محترم تر از عید غدیر دارد!؟ نه به خدا، نه به خدا، نه به خدا.
اطعام عید غدیر
در این عید مبارک به جز عیدی دادن سیدها که از قدیم رسم بوده، اطعام و غذا دادن به مؤمنان نیز مورد تاکید قرار گرفته است.
امام رضا (ع) درباره فضیلت این روز غدیر می‌فرمایند: وَ مَنْ أَطْعَمَ مُؤْمِناً کَانَ کَمَنْ أَطْعَمَ جَمِیعَ الْأَنْبِیَاءِ وَ الصِّدِّیقِین؛ هرکس در روز غدیر به مؤمنی غذا بدهد، مانند کسی است که به تمام انبیا و صدیقین غذا داده باشد.
امام صادق (ع) نیز درباره سنت حسنه اطعام و اهمیت آن در این روز فرمودند: غذا دادن به یک مؤمن در روز عید غدیر ثواب اطعام یک میلیون پیامبر و صدیق «در رأس آنها خود ائمه معصومین (ع)» و یک میلیون شهید «در رأس آنها حضرت عباس (ع) و شهدای کربلا» و یک میلیون فرد صالح در حرم خداوند را دارد.
امام علی (ع) ضمانت کرده است: هر کس برای خدا در روز غدیر وام دهد، خداوند چندین برابر به او خواهد داد و در روز عید غدیر بهترین لباس خود را بپوشید، عطر بزنید، به فرزندانتان هدیه دهید و بهترین غذای سال خود را بخورید و امیرالمومنین علی (ع) ثواب اطعام یک نفر در شب عید غدیر را برابر با ثواب اطعام یک میلیون پیامبر دانسته؛ ثوابی که برای اطعام در هیچ زمان دیگری ذکر نشده است،
در جای دیگری امام علی (ع) می‌فرماید: من افطر مؤمنا فی لیلة فکأنما افطر فئاما… کسی که مؤمن روزه داری را در غدیر افطار دهد، مانند این است که ده فئام را افطار داده است. فردی پرسید: ای امیرمؤمنان (ع) «فئام» چیست؟ حضرت فرمود: صد هزار پیامبر (ص) و صدیق و شهید. آنگاه ادامه داد: پس چگونه خواهد بود فضیلت کسی که جمعی از مؤمنین و مؤمنات را تکفل کند.